Cwantwmrun

CREDYD DELWEDD: Cwantwmrun

India, yn aros am ysbrydion: Rhyfeloedd Hinsawdd yr Ail Ryfel Byd P7

David Tal, Cyhoeddwr, Dyfodolwr
@DavidTalWrites
LinkedIn

Dydd Mawrth, 09/15/2020 - 13:05

2046 - India, rhwng dinasoedd Agra a Gwalior

Roedd hi ar fy nawfed diwrnod heb gwsg pan ddechreuais eu gweld ym mhobman. Ar fy rowndiau, gwelais Anya yn gorwedd ar ei phen ei hun ar faes marwolaeth y de-ddwyrain, dim ond i redeg drosodd a darganfod mai rhywun arall ydoedd. Gwelais Sati yn cario dŵr i'r goroeswyr y tu hwnt i'r ffens, dim ond i ddarganfod ei fod yn blentyn a oedd yn perthyn i un arall. Gwelais Hema yn gorwedd ar wely ym mhabell 443, dim ond i ddod o hyd i'r gwely yn wag pan nesais. Drosodd a throsodd roedden nhw'n ymddangos nes iddo ddigwydd. Gwaed a arllwysodd o fy nhrwyn ar fy nghot wen. Syrthiais ar fy ngliniau, gan ddal fy mrest. Yn olaf, byddwn yn cael ein haduno.

***

Roedd chwe diwrnod wedi mynd heibio ers i'r bomiau ddod i ben, chwe diwrnod ers i ni hyd yn oed ddechrau cael gafael ar ôl-effeithiau ein canlyniad niwclear. Cawsom ein sefydlu ar gae agored mawr, chwe deg cilomedr y tu allan i barth ymbelydredd cyfyngedig Agra, ychydig oddi ar Briffordd AH43 a phellter cerdded o Afon Asan. Cerddodd y mwyafrif o oroeswyr mewn grwpiau o gannoedd o daleithiau Haryana, Jaipur, a Harit Pradesh yr effeithiwyd arnynt i gyrraedd ein hysbyty maes milwrol a'n canolfan brosesu, sydd bellach y mwyaf yn y rhanbarth. Cawsant eu cyfeirio yma gan y radio, anfonwyd taflenni o hofrenyddion sgowtiaid, ac anfonwyd carafanau archwilio ymbelydredd y fyddin i'r gogledd i arolygu'r difrod.

Roedd y genhadaeth yn syml ond ymhell o fod yn syml. Fel y Prif Swyddog Meddygol, fy swydd oedd arwain tîm o gannoedd o feddygon milwrol a meddygon sifil gwirfoddol. Fe wnaethom brosesu’r goroeswyr wrth iddynt gyrraedd, asesu eu cyflwr meddygol, helpu’r rhai a oedd yn ddifrifol wael, lleddfu’r rhai a oedd bron â marw, a chyfeirio’r cryfion tuag at y gwersylloedd goroeswyr dan reolaeth filwrol a sefydlwyd ymhellach i’r de ar gyrion dinas Gwalior—y parth diogel.

Roeddwn wedi gweithio mewn clinigau maes trwy gydol fy ngyrfa gyda Gwasanaeth Meddygol India, hyd yn oed fel plentyn pan oeddwn yn gweithio i fy nhad fel ei gynorthwyydd meddygol maes personol. Ond welais i erioed olygfa fel hon. Roedd gan ein hysbyty maes bron i bum mil o welyau. Yn y cyfamser, asesodd ein dronau arolwg o'r awyr fod nifer y goroeswyr a oedd yn aros y tu allan i'r ysbyty ymhell dros dri chan mil, i gyd yn rhedeg ar hyd y briffordd, màs yn ymestyn am gilometrau y cynyddodd eu niferoedd fesul awr. Heb fwy o adnoddau o reolaeth ganolog, roedd afiechyd yn sicr o ledaenu ymhlith y rhai oedd yn aros y tu allan a byddai dorf blin yn sicr o ddilyn.

“Kedar, cefais air gan y cadfridog,” meddai’r Is-gapten Jeet Chakyar, gan gyfarfod â mi dan gysgod y babell gorchymyn meddygol. Fe'i neilltuwyd i mi fel fy nghysylltiad milwrol gan y Cadfridog Nathawat ei hun.

“Mwy o bopeth, gobeithio.”

“Gwerth pedwar tryc o welyau a chyflenwadau. Dywedodd mai dyna’r cyfan y gall ei anfon heddiw.”

“Wnest ti ddweud wrtho am ein lein fach ni y tu allan?”

“Dywedodd fod yr un niferoedd yn cael eu cyfrif ym mhob un o’r unarddeg ysbyty maes ger y parth cyfyngedig. Mae'r gwacáu yn mynd yn dda.Dim ond ein logisteg ni ydyw. Maen nhw dal yn llanast.” Fe wnaeth y ffrwydradau o'r taflegrau niwclear a ryng-gipiwyd wrth hedfan ger ffin Pacistanaidd lawio curiad electromagnetig (EMP) a oedd yn dymchwel y rhan fwyaf o'r rhwydweithiau telathrebu, trydan ac electroneg cyffredinol ledled Gogledd India, y rhan fwyaf o Bangladesh, a rhanbarth mwyaf dwyreiniol Tsieina.

“Fe wnawn ni wneud, mae'n debyg. Dylai’r milwyr ychwanegol hynny a ddaeth i mewn y bore yma helpu i gadw pethau’n dawel am ddiwrnod neu ddau arall.” Diferodd diferyn o waed o fy nhrwyn i fy nhabled feddygol. Roedd pethau'n gwaethygu. Tynnais hances boced a'i gwasgu yn erbyn fy ffroen. “Mae'n ddrwg gennyf, Jeet. Beth am safle tri?”

“Mae’r cloddwyr bron â gorffen. Fe fydd yn barod yn gynnar bore fory. Am y tro, mae gennym ni ddigon o le yn y pumed bedd màs ar gyfer tua phum cant arall, felly mae gennym ni amser.”

Gwacais fy nwy bilsen olaf o Modafinil o fy mlwch tabledi a'u llyncu'n sych. Stopiodd y tabledi caffein i weithio dridiau yn ôl ac roeddwn i wedi bod yn effro ac yn gweithio am wyth diwrnod yn syth. “Mae'n rhaid i mi wneud fy rowndiau. Cerddwch gyda mi.”

Gadawsom y babell orchymyn a chychwyn ar fy llwybr arolygu bob awr. Ein stop cyntaf oedd y cae ar y gornel dde-ddwyreiniol, agosaf at yr afon. Dyma lle'r oedd y rhai yr effeithiwyd arnynt fwyaf gan yr ymbelydredd yn gorwedd ar gynfasau o dan haul chwyslyd yr haf - pa bebyll cyfyngedig a oedd gennym a gadwyd ar gyfer y rhai â siawns dros hanner cant y cant o wella. Roedd rhai o anwyliaid y goroeswyr yn tueddu atyn nhw, ond roedd y rhan fwyaf yn gorwedd ar eu pen eu hunain, dim ond oriau i ffwrdd o fethu â'u horganau mewnol. Fe wnes i'n siŵr eu bod i gyd yn derbyn cymorth hael o forffin i leddfu eu marwolaeth cyn i ni lapio eu cyrff i'w gwaredu o dan orchudd y nos.

Pum munud i'r gogledd roedd pabell gorchymyn y gwirfoddolwyr. Ymunodd miloedd yn fwy o aelodau'r teulu â'r miloedd sy'n dal i wella yn y pebyll meddygol cyfagos. Yn ofni cael eu gwahanu ac yn ymwybodol o'r gofod cyfyngedig, cytunodd aelodau'r teulu i wirfoddoli eu gwasanaethau trwy gasglu a phuro dŵr yr afon, yna ei ddosbarthu i'r dorf gynyddol y tu allan i'r ysbyty. Bu rhai hefyd yn helpu gydag adeiladu pebyll newydd, cario cyflenwadau newydd eu danfon, a threfnu gwasanaethau gweddi, tra bod y rhai cryfaf yn cael eu beichio â llwytho'r meirw i mewn i dryciau cludo gyda'r nos.

Yna cerddodd Jeet a minnau i'r gogledd-ddwyrain i'r man prosesu. Roedd ymhell dros gant o filwyr yn gwarchod ffens allanol yr ysbyty maes, tra bod tîm o dros ddau gant o feddygon a raglawiaid wedi trefnu llinell hir o fyrddau archwilio ar y naill ochr i ffordd y briffordd. Yn ffodus, roedd yr EMP niwclear wedi analluogi'r rhan fwyaf o'r ceir yn y rhanbarth felly nid oedd yn rhaid i ni boeni am draffig sifil. Roedd y llinell o oroeswyr yn cael ei chaniatáu fesul un pryd bynnag y byddai bwrdd yn agor. Parhaodd yr iach eu hymdaith tua Gwalior gyda'r tryciau dwr. Arhosodd y sâl ar ôl yn y maes aros i gael eu prosesu am ofal pan ddaeth gwely sâl ar gael. Ni ddaeth y broses i ben. Ni allem fforddio cymryd seibiant, felly fe wnaethom gadw'r llinell i symud o amgylch y cloc o'r union funud y dechreuodd yr ysbyty ei lawdriniaethau.

“Reza!” Galwais allan, gan hawlio sylw fy ngoruchwyliwr prosesu. “Beth yw ein statws?”

“Syr, rydyn ni wedi bod yn prosesu hyd at naw mil o bobl yr awr am y pum awr ddiwethaf.”

“Mae hynny'n bigyn mawr. Beth ddigwyddodd?"

“Y gwres, Syr. Mae'r rhai iach o'r diwedd yn dirywio eu hawl i gael prawf sgrinio meddygol, felly rydyn ni nawr yn gallu symud mwy o bobl trwy'r pwynt gwirio."

“A'r sâl?”

Ysgydwodd Reza ei phen. “Dim ond tua deugain y cant sydd bellach yn cael eu clirio i gerdded gweddill y ffordd i ysbytai Gwalior. Dyw’r gweddill ddim yn ddigon cryf.”

Teimlais fy ysgwyddau'n tyfu'n drymach. “Ac i feddwl ei fod yn wyth deg y cant dim ond dau ddiwrnod yn ôl.” Y rhai olaf allan oedd y rhai mwyaf agored i ymbelydredd bron bob amser.

“Mae’r radio’n dweud y dylai’r lludw a’r gronynnau sy’n deillio o hyn setlo ymhen rhyw ddiwrnod arall. Ar ôl hynny, dylai'r llinell duedd godi yn ôl i fyny. Y broblem yw gofod.” Edrychodd ar faes y goroeswyr sâl y tu ôl i'r ffens. Bu'n rhaid i ddwywaith o wirfoddolwyr symud y ffens ymlaen i ffitio'r niferoedd cynyddol o'r rhai oedd yn sâl ac yn marw. Roedd y maes aros bellach ddwywaith maint yr ysbyty maes ei hun.

“Jeet, pryd mae disgwyl i feddygon Vidarbha gyrraedd?”

Gwiriodd Jeet ei dabled. “Pedair awr, Syr.”

I Reza, eglurais, “Pan fydd y meddygon yn cyrraedd, bydd yn rhaid iddynt weithio'r meysydd aros. Dim ond presgripsiynau sydd eu hangen ar hanner y cleifion hynny felly dylai hynny agor rhywfaint o le.”

“Deallwyd.” Yna rhoddodd olwg wybodus i mi. “Syr, mae rhywbeth arall.”

Pwysais i mewn i sibrwd, “Newyddion?”

“ Pabell 149. Gwely 1894.”

***

Weithiau mae'n anhygoel faint o bobl sy'n rhedeg atoch chi am atebion, archebion, a llofnodion ymholiadau pan fyddwch chi'n ceisio cyrraedd rhywle. Cymerodd bron i ugain munud i gyrraedd y babell y cyfeiriodd Reza fi ato ac ni allai fy nghalon stopio rasio. Roedd hi'n gwybod fy rhybuddio pan oedd enwau penodol yn ymddangos ar y gofrestrfa goroeswyr neu'n cerdded trwy ein pwynt gwirio. Roedd yn gamddefnydd o bŵer. Ond roedd angen i mi wybod. Nis gallwn gysgu hyd oni wyddwn.

Dilynais y tagiau rhif wrth gerdded i lawr y rhes hir o welyau meddygol. Wyth deg dau, wyth deg tri, wyth deg pedwar, roedd y cleifion yn syllu arna i wrth fynd heibio. Un-ar-bymtheg, un-deunaw, un-pedwar ar bymtheg, roedd y rhes hon i gyd i'w gweld yn dioddef o esgyrn wedi torri neu glwyfau cnawd anfarwol - arwydd da. Un pedwar deg saith, un pedwar deg wyth, un pedwar deg naw, ac yno yr oedd.

“Kedar! Molwch y duwiau a gefais i chwi.” Gorweddodd Ewythr Omi gyda rhwymyn gwaedlyd ar ei ben a chast ar ei law chwith.

Cydiais yn e-ffeiliau fy ewythr yn hongian o stand mewnwythiennol ei wely wrth i ddwy nyrs fynd heibio. “Anya,” dywedais yn dawel. “Wnaeth hi gael fy rhybudd? Wnaethon nhw adael mewn pryd?”

"Fy ngwraig. Fy mhlant. Cedar, maen nhw'n fyw o dy achos di.”

Fe wnes i wirio i sicrhau bod y cleifion o'n cwmpas yn cysgu, cyn pwyso i mewn. “Ewythr. Wna i ddim gofyn eto.”

***

Llosgodd y pensil styptic yn ofnadwy wrth i mi ei wasgu yn erbyn fy ffroen fewnol. Dechreuodd y gwaedlifau o'r trwyn ddychwelyd bob ychydig oriau. Ni fyddai fy nwylo'n stopio ysgwyd.

Wrth i'r noson hongian dros yr ysbyty, fe wnes i ynysu fy hun y tu mewn i'r babell orchymyn brysur. Gan guddio y tu ôl i len, eisteddais wrth fy nesg, yn llyncu llawer gormod o dabledi o Adderall. Hwn oedd y foment gyntaf i mi ddwyn i mi fy hun mewn dyddiau a manteisiais ar y cyfle i wylo am y tro cyntaf ers i'r cyfan ddechrau.

Dim ond sgarmes arall ar y ffin oedd hi i fod - ymchwydd ymosodol o arfwisg filwrol yn croesi ein ffiniau y gallai ein blaen-adrannau milwrol ddal i ffwrdd nes i'n cefnogaeth awyr ddod i ben. Roedd y tro hwn yn wahanol. Cododd ein lloerennau symudiad y tu mewn i'w canolfannau balisteg niwclear. Dyna pryd y gorchmynnodd y gorchymyn canolog i bawb ymgynnull yn y ffrynt gorllewinol.

Roeddwn wedi fy lleoli y tu mewn i Bangladesh yn helpu gydag ymdrechion rhyddhad dyngarol y seiclon Vahuk pan alwodd y Cadfridog Nathawat i rybuddio fy nheulu. Dywedodd mai dim ond ugain munud oedd gen i i gael pawb allan. Ni allaf gofio faint o alwadau a wneuthum, ond Anya oedd yr unig un na chododd.

Erbyn i'n carafán feddygol gyrraedd yr ysbyty maes, roedd yr ychydig ddarnau o newyddion an-logistaidd a rannwyd gan y radio milwrol yn nodi bod Pacistan wedi tanio'n gyntaf. Saethodd ein perimedr amddiffyn laser y rhan fwyaf o'u taflegrau ar y ffin, ond treiddiodd rhai yn ddwfn i Ganol a Gorllewin India. Taleithiau Jodhpur, Punjab, Jaipur, a Haryana gafodd eu heffeithio waethaf. Mae Delhi Newydd wedi mynd. Mae'r Taj Mahal yn adfeilion, yn gorwedd fel carreg fedd ger y crater lle safai Agra ar un adeg.

Cyfaddefodd y Cadfridog Nathawat fod Pacistan wedi gwneud yn waeth o lawer. Nid oedd ganddynt unrhyw amddiffynfeydd balistig datblygedig. Ond, dywedodd hefyd y byddai maint y dinistr a achoswyd gan India yn aros yn ddosbarthedig nes bod gorchymyn brys y fyddin yn hyderus na fyddai Pacistan byth eto'n fygythiad parhaol.

Bydd blynyddoedd yn mynd heibio cyn i'r meirw gael eu cyfrif ar y ddwy ochr. Byddai'r rhai na laddwyd ar unwaith gan y ffrwydradau niwclear, ond sy'n ddigon agos i deimlo ei effeithiau ymbelydrol, yn marw mewn ychydig wythnosau i fisoedd o wahanol fathau o ganser a methiant organau. Byddai llawer o rai eraill sy’n byw yng ngorllewin a gogledd pell y wlad—y rhai sy’n byw y tu ôl i barth ymbelydredd cyfyngedig y fyddin—hefyd yn ei chael yn anodd goroesi o ddiffyg adnoddau sylfaenol nes i wasanaethau’r llywodraeth ddychwelyd i’w hardal.

Pe bai dim ond y Pacistaniaid yn gallu bwydo eu pobl eu hunain heb orfod bygwth India am yr hyn sy'n weddill o'n cronfeydd dŵr. I feddwl y byddent yn troi at hwn! Beth oedden nhw'n feddwl?

***

Fe wnes i wirio i sicrhau bod y cleifion o'n cwmpas yn cysgu cyn pwyso i mewn. “Ewythr. Wna i ddim gofyn eto.”

Trodd ei wyneb yn ddifrifol. “Ar ôl iddi adael fy nghartref y prynhawn hwnnw, dywedodd Jaspreet wrtha i fod Anya wedi mynd â Sati a Hema i weld drama yn y Shri Ram Centre yn y ddinas. … Roeddwn i'n meddwl eich bod yn gwybod. Dywedodd eich bod wedi prynu'r tocynnau." Roedd ei lygaid yn ddagrau. “Kedar, mae’n ddrwg gen i. Ceisiais ei galw ar y briffordd allan o Delhi, ond ni chododd hi. Digwyddodd y cyfan mor gyflym. Doedd dim amser.”

“Dywedwch wrth neb o hyn,” meddwn i, â llais clecian. “ … Omi, rhowch fy nghariad i Jaspreet a’ch plant … ofn na fyddwn yn eu gweld cyn i chi gael eich rhyddhau.”

*******