Amụma zuru ụwa ọnụ maka oke ibu: Nkwenye mba ụwa maka ịbelata úkwù

• Banyere chepụtara:
• Aha onye edemede

  Quantumrun ịhụ ụzọ
• November 26, 2021

Ịmejuputa atumatu oke ibu dị irè nwere ike imeziwanye nsonaazụ ahụike ma nye ndị mmadụ ike ịme nhọrọ ziri ezi, ebe ụlọ ọrụ nwere ike ịmepụta gburugburu nkwado na-akwalite ọdịmma na mmepụta ihe. Gọọmenti na-arụ ọrụ dị oke mkpa n'imepụta atumatu na-achịkwa ire ahịa nri, kwalite akara nri nri, na hụ na ohere ziri ezi na nhọrọ nri. Mmetụta dị ukwuu nke amụma zuru ụwa ọnụ banyere oke ibu gụnyere ego na-abawanye maka ngwọta ọnwụ arọ, nchegbu ọha mmadụ, na ọganihu na nkà na ụzụ ahụike.

Amụma ụwa gbasara oke oke ibu

Oke ibu na-arị elu n'ụwa niile, na-ebute nnukwu mmetụta akụ na ụba na ahụike. Ihe karịrị pasenti 70 nke ndị okenye nọ na mba ndị na-akpata obere ego na nke etiti buru oke ibu ma ọ bụ buru ibu, dịka atụmatụ 2016 sitere na World Bank Group. Ọzọkwa, mba ndị na-akpata obere ego na-ebu ibu ejima nke erighị ihe na-edozi ahụ na oke ibu. 

Ka ego onye ọ bụla na-enweta na-arị elu, ibu ibu ibu na-ebufe na mpaghara ime obodo nke mba ndị na-akpata obere ego na etiti. Mpaghara ime obodo na-akpata ihe dị ka pasenti 55 nke mmụba zuru ụwa ọnụ na oke oke ibu, yana South East Asia, Latin America, Central Asia, na North Africa ruru ihe dịka pasent 80 ma ọ bụ 90 nke mgbanwe mgbanwe na nso nso a.

Ọzọkwa, ndị bi n'ọtụtụ mba ndị dị ala na nke etiti na-enwekarị nsogbu maka ọrịa na-adịghị agbasa (NCDs) mgbe BMI ha karịrị 25 (nkewa dị ka oke ibu) maka ihe dị iche iche nke mkpụrụ ndụ ihe nketa na epigenetic. Ya mere, oke ibu na ụmụaka na-emerụ ahụ nke ukwuu, na-etinye ha n'ihe ize ndụ dị elu nke ịmepụta NCD ndị na-agwụ ike n'oge ndụ ha na ibi ndụ na ha ruo ogologo oge, na-anapụ ha ahụike na mmekọrịta akụ na ụba. 

Akwụkwọ nkà mmụta sayensị na nso nso a e bipụtara na Lancet na-egosi na na mgbakwunye na ịgwọ oke ibu, mgbanwe nri na usoro nri dịkwa oke mkpa n'ịgbasa nsogbu na-arị elu nke mgbanwe ihu igwe na nsogbu na-adịgide adịgide nke erighị ihe na-edozi ụmụaka. Ụlọ akụ mba ụwa na ndị mmekọ mmepe ndị ọzọ nọ n'ọnọdụ pụrụ iche iji nyere ndị ahịa aka na mba ndị dị ala, etiti na ndị nwere nnukwu ego belata oke ibu site na ịgba ọsọ mgbasa ozi gbasara mkpa usoro nri ahụike dị. 

Mmetụta na-emebi emebi

Ịmejuputa atumatu oke ibu dị irè nwere ike ibute nsonaazụ ahụike ka mma yana ogo ndụ dị elu. Site n'ịkwalite àgwà iri nri na imega ahụ́, ndị mmadụ n'otu n'otu nwere ike ibelata ihe ize ndụ nke nsogbu ndị metụtara oke ibu, dị ka ọrịa na-adịghị ala ala na nkwarụ. Ọzọkwa, atumatu ndị a nwere ike inye ndị mmadụ ike ịme nhọrọ ziri ezi gbasara ụdị ndụ ha na ịkwalite omenala ịdị mma. Site n'itinye ego na mgbasa ozi mmụta na mmata, gọọmentị nwere ike ịkwado ndị mmadụ n'otu n'otu na ihe ọmụma na nkà dị mkpa iji nọgide na-ahụ ike ha.

Ụlọ ọrụ nwere ike ịmepụta gburugburu nkwado na-ebute ọdịmma ndị ọrụ ụzọ site n'inye ohere nhọrọ nri na-edozi ahụ, ịkwalite mmega ahụ, na ịnye mmemme ahụike. Site n'ime nke a, ụlọ ọrụ nwere ike imeziwanye arụpụta ọrụ, belata ọbịbịa, ma kwalite mmụọ na itinye aka na ndị ọrụ. Na mgbakwunye, itinye ego na mgbochi mgbochi nwere ike inye aka belata ibu akụ na ụba metụtara mmefu ahụike metụtara oke ibu na ezumike nká n'oge. Ịnabata usoro zuru oke nke na-ejikọta ahụ ike na ịdị mma n'ebe ọrụ nwere ike inwe mmetụta dị mma na-adịte aka na ma ndị ọrụ na nzukọ n'ozuzu ya.

N'ọ̀tụ̀tụ̀ sara mbara, gọọmentị na-ekere òkè dị mkpa n'ịkpụzi nzaghachi ọha mmadụ na oke ibu. Ha nwere ike wepụta atumatu na-ahazi ire ahịa nri, kwalite akara nri nri, ma kwalite nnweta nhọrọ nri dị ọnụ ala na nke na-edozi ahụ. Site na imekọ ihe ọnụ na ndị dị iche iche, gụnyere ụlọ ọrụ nri, ndị ọkachamara ahụike, na ndị otu obodo, gọọmentị nwere ike ịmepụta atụmatụ zuru oke iji gbochie na jikwaa oke ibu. Ekwesịrị ịmebe iwu ndị a iji lebara ndịiche ahụike anya ma hụ na ịnweta akụrụngwa na ohere ziri ezi maka mmadụ niile.

Mmetụta nke amụma zuru ụwa ọnụ na oke ibu

Mmetụta sara mbara nke amụma zuru ụwa ọnụ banyere oke ibu nwere ike ịgụnye:

• Mmepe nke iwu mmachi nke na-achọ ịkwalite ụdị nri nri a na-ere n'ihu ọha (karịsịa maka ụmụaka) yana ihe mkpali akụ na ụba iji kwalite mmega ahụ. 
• Mgbasa ozi agụmakwụkwọ ọha na-eme ihe ike na-akwalite uru nke ịbelata ibu.
• Mmụba ego ọha na eze na nkeonwe iji zụlite ụzọ mgbapụ ọhụrụ dị ka ọgwụ ọhụrụ, ngwa mmega ahụ, nri ahaziri ahazi, ịwa ahụ, na nri emebere. 
• Nkparị na ịkpa oke ọha na eze, na-emetụta ọdịmma uche ndị mmadụ na ụdị ndụ niile. N'aka nke ọzọ, ịkwalite ịdị mma nke ahụ na nsonye nwere ike ịkwalite ọha mmadụ na-anabata ma na-akwado.
• Ọganihu teknụzụ, dị ka ngwaọrụ wearable na ngwa mkpanaaka, na-enye ndị mmadụ ike inyocha na jikwaa ibu ha na ahụike zuru oke. Otú ọ dị, ịdabere na nkà na ụzụ nwekwara ike ime ka omume ịnọrọ onwe ya dịkwuo njọ ma mụbaa oge ihuenyo, na-enye aka na ọrịa oke ibu.
• Nkwụghachi azụ megide atumatu ndị yiri ka ọ na-etinye aka na nhọrọ onwe onye na nnwere onwe, na-achọ ka gọọmentị mepụta atumatu ziri ezi karị.
• Mgbanwe na usoro nri na-adigide na nri ndị sitere na osisi nwere mmetụta gburugburu ebe obibi dị mma mgbe ọ na-ekwu maka oke ibu.

Ajụjụ ndị a ga -atụle

• Ị kwenyere na ọ megidere ikike mmadụ ịmanye iwu na ụkpụrụ iji chịkwaa nri ndị mmadụ na imega ahụ?
• Kedu ọrụ ndị na-abụghị ndị gọọmentị nwere ike ịrụ n'ịkwalite ndụ ndụ ka mma?