Tsebo ea litaba thutong: Ntoa khahlanong le litaba tsa bohata e lokela ho qala e sa le bacha

MAGE CREDIT:
Setšoantšo sa mokitlane
Stock

Tsebo ea litaba thutong: Ntoa khahlanong le litaba tsa bohata e lokela ho qala e sa le bacha

Tsebo ea litaba thutong: Ntoa khahlanong le litaba tsa bohata e lokela ho qala e sa le bacha

Sengoloa sa sehloohoana
Ho na le tjantjello e ntseng e hola ea ho hloka lithuto tsa ho bala le ho ngola litaba ho tloha sekolong se mahareng ho loants'a katleho ea litaba tse seng tsa nnete.
    • Author:
    • Lebitso la sengoli
      Quantumrun Ponelopele
    • April 25, 2023

    Ho phahama ha litaba tsa bohata ho fetohile ntho e tšoenyang haholo, haholo nakong ea likhetho, 'me mecha ea litaba ea sechaba e kentse letsoho haholo tabeng ena. Ho arabela, linaha tse 'maloa tsa US li sisinya likoloto tse hlokang hore tsebo ea ho bala le ho ngola e kenyellelitsoe lithutong tsa likolo tsa bona. Ka ho laela thuto ea ho bala le ho ngola mecha ea litaba, ba ts'epa ho hlomella baithuti ka litsebo tsa ho sekaseka le ho lekola mehloli ea litaba.

    Tsebo ea litaba litabeng tsa thuto

    Litaba tse seng tsa nnete le mashano e se e le bothata bo ntseng bo ata, ka li-platform tsa marang-rang tse kang Facebook, TikTok, le YouTube e le tsona mekhoa ea mantlha ea phatlalatso ea bona. Liphello tsa sena ke hore batho ba ka ’na ba lumela boitsebiso ba bohata, bo lebisang liketsong le litumelong tse fosahetseng. Kahoo, boiteko bo kopanetsoeng ba ho rarolla bothata bona bo bohlokoa.

    Bacha ba kotsing e kholo ea litaba tsa leshano kaha hangata ba haelloa ke tsebo ea ho khetholla lipakeng tsa litaba tse netefalitsoeng le tse sa netefatsoang. Hape ba na le tšekamelo ea ho tšepa mehloli ea boitsebiso boo ba kopanang le bona Inthaneteng ntle le ho nahana ka botšepehi ba mehloli eo. Ka lebaka leo, mekhatlo e sa etseng phaello e kang Media Literacy Now e hlohlelletsa baetsi ba melaoana ho kenya tšebetsong lenaneo la thuto ea litaba likolong ho tloha sekolong se mahareng ho isa univesithing. Kharikhulamo e tla hlomella baithuti ka litsebo tsa ho sekaseka litaba, ho netefatsa tlhahisoleseling, le ho hlahlobisisa libaka tsa marang-rang ho bona bonnete ba tsona.

    Ho kenyelletsa kharikhulamo ea tsebo ea ho bala le ho ngola litaba ho ikemiselitse ho etsa hore bana ba be bareki ba litaba, haholo ha ba sebelisa li-smartphone tsa bona ho fumana lintlha. Lithuto li tla ruta liithuti ho ba hlokolosi haholoanyane mabapi le hore na li ka arolelana litaba life inthaneteng, 'me li tla khothaletsoa ho buisana le malapa a tsona le matichere ho netefatsa lintlha. Mokhoa ona o bohlokoa ho netefatsa hore bacha ba hlaolela tsebo ea ho nahana ka botebo, e ba nolofalletsang ho etsa liqeto tse nang le tsebo bophelong ba bona ba letsatsi le letsatsi. 

    Tšusumetso e senyang

    Tsebo ea mecha ea litaba ke sesebelisoa sa bohlokoa se hlomellang baithuti ka tsebo ea ho sekaseka litaba ba ipapisitse le tlhaiso-leseling e netefalitsoeng. Ho tloha ha e thehoa ka 2013, Media Literacy Now e bile ea bohlokoa ho hlahiseng likoloto tse 30 mabapi le tsebo ea ho bala le ho ngola litabeng tsa thuto ho pholletsa le linaha tse 18. Le hoja tse ngata tsa likoloto tsena li e-s'o fete, likolo tse ling li nkile mehato e matla ea ho kenyelletsa tsebo ea mecha ea litaba lenaneong la tsona la thuto. Sepheo ke ho matlafatsa liithuti hore e be babali ba litaba ba mafolofolo le ba bohelehele, ba khonang ho khetholla pakeng tsa 'nete le tšōmo.

    Batsoali le bona ba na le karolo ea bohlokoa eo ba lokelang ho e phetha ho phahamiseng tsebo ea ho bala litaba. Ba khothalletsoa hore ba botse likolo tsa habo bona hore na ke mananeo afe a morao-rao a ho ruta batho litaba le ho a kōpa haeba ha a eo. Lisebelisoa tsa marang-rang, tse kang News Literacy Project, li fana ka lisebelisoa tsa bohlokoa tsa ho ruta, ho kenyelletsa le maano a ho thusa liithuti ho tseba livideo tsa bohata tse tebileng le ho ithuta ka karolo ea boralitaba pusong ea sechaba ka sechaba. Massachusetts 'Andover High School ke mohlala o mong oa sekolo se rutang liithuti mokhoa oa ho hlahlobisisa mashano a ntoa le ho hlahloba litaba tsa morao-rao liwebsaeteng. Le hoja mekhoa e tobileng e sebelisoang e ka 'na ea fapana, ho hlakile hore linaha li hlokomela bohlokoa ba ho tseba ho bala le ho ngola litaba ho loants'a polarization ea lipolotiki, mashano a mangata, le ho ruta batho inthaneteng (haholo-holo mekhatlong ea likhukhuni).

    Liphello tsa tsebo ea litaba thutong

    Litlamorao tse pharalletseng tsa tsebo ea litaba thutong li ka kenyelletsa:

    • Lithuto tsa ho bala le ho ngola litaba li ntse li tsebisoa le bana ba banyenyane ho ba lokisetsa ho ba baahi ba nang le boikarabelo ba inthaneteng.
    • Likhau tse ling tsa univesithi tse amanang le tsebo ea ho bala le ho ngola litaba, ho kenyeletsoa le li-crossovers le lithuto tse ling tse kang botlokotsebe le molao.
    • Likolo tsa lefats'e li hlahisa lithupelo tsa ho bala le ho ngola litaba, joalo ka ho tseba li-account tse seng tsa nnete tsa litaba tsa sechaba le scams.
    • Ntlafatso ea baahi ba nang le tsebo le ba nang le seabo ba ka nkang karolo mekhatlong ea sechaba le ho etsa hore basebeletsi ba sechaba ba ikarabelle. 
    • Motheo oa bareki ba nang le tsebo le ba bohlokoa ba hlometseng hamolemo ho etsa liqeto tsa ho reka tse ipapisitseng le tlhaiso-leseling e nepahetseng.
    • Sechaba se fapaneng le se kenyeletsang, kaha batho ba tsoang litsong tse fapaneng ba khona ho utloisisa le ho ananela maikutlo a ba bang ha ba ntse ba khomarela lintlha.
    • Palo ea batho ba tsebang ho bala le ho feta ba thekenoloji ba ka khonang ho sheba maemo a dijithale le ho qoba litaba tse fosahetseng inthaneteng.
    • Basebetsi ba nang le litsebo ba khonang ho ikamahanya le maemo a fetohang a moruo le thekenoloji.
    • Baahi ba nang le temohisiso ea tikoloho le ba nang le seabo haholoanyane ba ka hlahlobang maano a tikoloho hamolemo le ho buella mekhoa e tšoarellang.
    • Sechaba se hlokomelang setso le se nang le kutloelo-bohloko se ka lemohang le ho utloisisa leeme le maikutlo a thehiloeng ho boemeli ba mecha ea litaba.
    • Batho ba tsebang ho bala le ho ngola ka molao ba ka buellang litokelo le tokoloho ea bona.
    • Baahi ba tsebang melao ea boitšoaro le ba nang le boikarabelo ba ka rarollang mathata a thata a boitšoaro le ho etsa liqeto tse thehiloeng boitsebisong bo netefalitsoeng.

    Lipotso tse lokelang ho nahanoa

    • Na u nahana hore ho lokela ho ba le tsebo ea ho bala litaba sekolong?
    • Ke joang hape likolo li ka kenyang kharikhulamo ea ho bala litaba?

    Litšupiso tsa temohisiso

    Lihokelo tse latelang tse tsebahalang le tsa mekhatlo li ile tsa hlalosoa bakeng sa temohisiso ena: